We kennen het allemaal. Je kind maakt een tekening, bouwt een toren of helpt met de was. En voordat je het weet, floept het eruit: “Goed zo!”
Het is lief bedoeld, stimulerend, en vaak voelen kinderen zich er ook echt even trots door. Maar… is het ook helpend op de lange termijn?
In mijn werk met ouders en kinderen komt deze vraag vaak terug: “Hoe moedig ik mijn kind aan zonder dat het afhankelijk wordt van mijn goedkeuring?”
En eerlijk? Het is een dunne lijn. Want positieve bevestiging lijkt zo onschuldig – en vaak is het dat ook. Maar wat zit eronder?
Goed en fout: een menselijk bedenksel
Wanneer we iets labelen als goed, zeggen we impliciet ook dat het tegenovergestelde fout is. We bewegen dan binnen het veld van dualiteit: zwart-wit, juist-onjuist, succes-mislukking. Voor een jong kind, dat nog volop in ontwikkeling is, kunnen die labels zich vastzetten als innerlijke overtuigingen:
- “Als ik iets goed doe, ben ik goed.”
- “Als ik faal, ben ik fout.”
- “Ik moet altijd presteren om liefde te verdienen.”
En daarmee komen we bij de kern. Want kinderen hebben geen externe bevestiging nodig om hun waarde te voelen. Ze zijn waardevol. Punt.
Wat volledige weglaten van positieve bekrachtiging teweeg kan brengen
Het volledig achterwege laten van bevestiging kan een kind het gevoel geven over het hoofd te worden gezien, wat zijn zelfbeeld negatief kan beïnvloeden.
Van groot belang is dat, met name waneer een kind vooral negatieve feedback ontvangt, er ook positieve tegenhangers moeten zijn. Voortdurend bekritiseerd worden (iets niet goed doen, iets moet op een andere manier, etc.) kan leiden tot een negatief zelfbeeld en gevoelens van incompetentie. Ook veel ‘gedragsproblemen’ zijn hier het gevolg van.
Wat zegt de wetenschap?
Toch is er vanuit psychologische en pedagogische hoek ook iets anders te zeggen: positieve bevestiging – mits bewust en procesgericht ingezet – kan juist bijdragen aan het versterken van zelfvertrouwen en het stimuleren van gewenst gedrag (Kazdin, 2001).
Onderzoek toont aan dat kinderen die erkenning krijgen voor hun inspanning, sneller geneigd zijn om nieuwe uitdagingen aan te gaan, veerkrachtiger omgaan met fouten en een gezonder zelfbeeld ontwikkelen (Henderlong & Lepper, 2002; Sharma & Dey, 2023). Belangrijk hierbij is wél: complimenteer het proces, niet de prestatie.
Zeg bijvoorbeeld:
- “Wat heb je aandachtig gewerkt.”
- “Ik zie dat je een slimme oplossing hebt gevonden.”
- “Je bent echt blijven proberen, ook toen het moeilijk werd.”
Deze vorm van bekrachtiging – ook wel “growth mindset praise” genoemd – ondersteunt kinderen in hun intrinsieke motivatie en voorkomt afhankelijkheid van externe goedkeuring (Dweck, 2006).
Waarnemen in plaats van waarderen
Naast of in plaats van complimenteren kunnen we ook simpelweg getuige zijn van wat het kind doet, zonder oordeel.
- “Ik zie dat je kleuren hebt gekozen die je mooi vindt.”
- “Je was heel geconcentreerd bezig.”
- “Je genoot er echt van om dit te maken.”
Zo blijven we bij de ervaring, bij het moment, bij wat is. We stappen uit het beoordelen en stappen in het ontmoeten.
Het effect op ons volwassen zelf
Wat we als kind leren, dragen we mee in ons volwassen leven. Wie opgegroeid is met veel ‘goed zo’s’, kan onbewust blijven zoeken naar bevestiging – van partners, werkgevers, sociale media…Maar diepe zelfwaardering groeit niet uit applaus. Ze wortelt in het voelen dat je oké bent – gewoon, omdat je bent. Niet om wat je doet.
Lichaamsgerichte therapie laat dit keer op keer zien: onder prestatiedruk, pleasegedrag of faalangst ligt vaak een oud patroon waarin liefde en bevestiging voorwaardelijk zijn geworden. Bewustwording daarvan opent de weg naar heelheid.
Dus… is positieve bevestiging fout?
Nee. Net zomin als het per se goed is. Het is – zoals zoveel – afhankelijk van de intentie, de context en het bewustzijn waarmee je het doet. Bewuste, procesgerichte bevestiging kan een prachtig hulpmiddel zijn in de ontwikkeling van een kind. Mits we tegelijkertijd ruimte laten voor het zijn – zonder oordeel, zonder label, zonder applaus.
Laat je kind groeien in de bedding van aanwezigheid, niet op het podium van prestatie.
En misschien, heel misschien… geldt dat voor onszelf ook.
Hoe deze bewustwordingsexperts denken over positieve bekrachtiging:
Aletha Solter
Aletha Solter, ontwikkelingspsycholoog en grondlegger van Aware Parenting, benadrukt het belang van een sterke ouder-kindrelatie en het begrijpen van de onderliggende behoeften achter het gedrag van kinderen. Hoewel specifieke uitspraken over positieve bevestiging niet direct beschikbaar zijn in de verstrekte bronnen, pleit Solter voor het erkennen en valideren van de emoties van kinderen zonder noodzakelijkerwijs te vertrouwen op traditionele beloningssystemen. Haar benadering richt zich op het bieden van liefdevolle begeleiding en het vermijden van straf en beloning, om zo de intrinsieke motivatie en emotionele gezondheid van het kind te bevorderen.
Alice Miller
Alice Miller waarschuwt dat kinderen die voortdurend worden geprezen voor hun prestaties het risico lopen het contact met hun ware zelf te verliezen. Ze stelt dat dergelijke lof een subtiele vorm van manipulatie kan zijn, waarbij kinderen worden aangemoedigd om te voldoen aan externe verwachtingen in plaats van hun eigen gevoelens en behoeften te volgen.
Deepak Chopra
Deepak Chopra benadrukt het belang van positieve bekrachtiging in de opvoeding. Hij stelt dat het niet erkennen en prijzen van de prestaties en inspanningen van een kind kan bijdragen aan een laag zelfbeeld. Kinderen hebben positieve bekrachtiging en aanmoediging nodig om zelfvertrouwen op te bouwen.
Eckhart Tolle
Eckhart Tolle richt zich op het belang van aanwezigheid en bewustzijn in het huidige moment. Hij suggereert dat ouders kinderen kunnen helpen zich bewust te worden van de gevolgen van hun acties door zelf aanwezig en bewust te zijn, en door kinderen te begeleiden met aandacht en zonder oordeel.
Gabor Maté
Gabor Maté, een gerenommeerd arts en auteur, benadrukt het belang van het prijzen van de inspanning van een kind in plaats van alleen het resultaat. Hij stelt dat het waarderen van de inspanning het zelfvertrouwen bevordert, terwijl het uitsluitend prijzen van prestaties kinderen kan conditioneren om externe goedkeuring na te streven, wat een barrière kan vormen voor de ontwikkeling van een gezond zelfbeeld.
Jan Geurtz
Jan Geurtz, auteur van “Het einde van de opvoeding”, stelt dat traditionele opvoedingsmethoden vaak voortkomen uit de onbewuste neiging van ouders om hun eigen jeugdproblemen te corrigeren. Hij suggereert dat het loslaten van de overtuiging dat kinderen verbeterd moeten worden, kan leiden tot een meer natuurlijke en liefdevolle interactie. Hoewel hij niet expliciet ingaat op positieve bevestiging, impliceert zijn visie dat het streven naar het constant verbeteren of corrigeren van kinderen, zelfs via positieve bekrachtiging, kan voortkomen uit ouderlijke conditioneringen en niet per se in het belang van het kind is.
Conclusie:
Hoewel de benaderingen van deze experts variëren, delen ze een gemeenschappelijke focus op het belang van authentieke ouder-kindrelaties, bewustzijn en het erkennen van de innerlijke wereld van het kind. Èn, het vermijden van opvoedingsstrategieën die uitsluitend gericht zijn op externe bekrachtiging. Ze benadrukken het belang van een ondersteunende en bewuste omgeving waarin kinderen zich vrij voelen om zichzelf te zijn en hun eigen intrinsieke motivatie te ontwikkelen.
Literatuur
- Dweck, C. S. (2006). Mindset: The new psychology of success. Random House.
- Henderlong, J., & Lepper, M. R. (2002). The effects of praise on children’s intrinsic motivation: A review and synthesis. Psychological Bulletin, 128(5), 774–795. https://doi.org/10.1037/0033-2909.128.5.774
- Kazdin, A. E. (2001). Behavior Modification in Applied Settings (6th ed.). Wadsworth Publishing.
- Sharma, M., & Dey, S. (2023). Correlation Between Reinforcers and Level of Self-Esteem. International Journal of Health Sciences, 17(2), 108–115. https://www.researchgate.net/publication/375363409
