Wat als ADHD geen stoornis is, maar een signaal?
Veel kinderen krijgen tegenwoordig al op jonge leeftijd het label ADHD. Ze zijn druk, snel afgeleid, impulsief, emotioneel. Maar wat als deze symptomen niet wijzen op een neurologische aandoening, maar op iets heel anders: een zenuwstelsel dat in de overlevingsstand staat?
Een zenuwstelsel dat zich heeft aangepast aan een omgeving die te veel vraagt, te weinig biedt, of simpelweg te onveilig is.
Wat gebeurt er in een kind dat voortdurend ‘aan’ staat?
Wanneer een kind opgroeit in een omgeving die onvoorspelbaar of onveilig is, blijft het lichaam alert. Niet alleen door schreeuwen of verbaal geweld, maar ook door:
- emotionele afwezigheid van ouders of verzorgers
- geen veilige spiegeling ontvangen
- leven in een overprikkelde omgeving (bijv. stad, schermen, drukte)
- systemische spanningen in het gezin (bijvoorbeeld onverwerkte trauma’s van ouders of grootouders)
- een schoolsysteem dat overprikkelt, overbevraagt en weinig ruimte laat voor echte ontwikkeling
- een gebrek aan rust, natuur, verbinding of betekenis
Het zenuwstelsel van het kind leert: ik moet voortdurend alert zijn. Niet om te spelen of te leren, maar om te overleven.
De symptomen lijken op ADHD, maar de oorsprong is anders
De overlevingsstand kan zich uiten in gedrag dat lijkt op ADHD:
- moeite met concentratie
- rusteloosheid of hyperactiviteit
- snel boos, emotioneel of teruggetrokken
- aanwezig, maar moeilijk ‘bereikbaar’
- een sterke reactie op stress of verandering
Het verschil? Deze reacties ontstaan niet door een ‘aangeboren stoornis’, maar zijn een aanpassing aan een omgeving die niet veilig voelde. En juist die oorsprong doet ertoe.
Toch aangeboren? Over generatie-trauma en epigenetica
Wat vaak vergeten wordt, is dat trauma zich ook systemisch en genetisch kan doorgeven. Niet alleen via gedrag, maar ook via het lichaam zelf. Onderzoek laat zien dat langdurige stress bij ouders en grootouders (zoals oorlog, armoede, onveiligheid of emotionele verwaarlozing) sporen nalaat in het DNA. Dit wordt epigenetische overdracht genoemd.
Een kind kan dus met een verhoogde gevoeligheid of alertheid geboren worden, niet omdat er iets ‘mis’ is, maar omdat het lichaam zich al generaties lang heeft aangepast aan stress.
ADHD of trauma? Een zoektocht naar het verschil
Het wordt complexer als we beseffen dat ‘echte’ ADHD én trauma-reacties naast elkaar kunnen bestaan. Maar er zijn signalen die kunnen helpen onderscheiden:
| ADHD (neurodiversiteit) | ADHD door trauma (overleving) |
| Aangeboren, vaak familiair | Kan ook systemisch worden overgedragen |
| Symptomen zijn stabiel, ook in veilige omgeving | Symptomen wisselen afhankelijk van veiligheid/context |
| Reageert vaak op medicatie | Medicatie werkt soms, maar verwerking is cruciaal |
| Minder gevoelig voor afwijzing | Zeer gevoelig voor sfeer, afwijzing en stress |
| Innerlijk kind is vaak bereikbaar | Innerlijk kind zit vaak diep verstopt onder overleving |
Waarom het belangrijk is om goed te kijken
Als we niet de juiste vragen stellen, zien we een kind dat ‘moeilijk’ is, in plaats van een kind dat zich heeft aangepast aan een moeilijke situatie. Dan labelen we gedrag, maar missen we het verhaal eronder.
Wat vertelt het lichaam van dit kind ons?
Misschien vraagt het niet om een pil, maar om veiligheid. Niet om controle, maar om verbinding. Niet om méér doen, maar om mogen zijn.
Tot slot
Dit blog is niet bedoeld om een diagnose te stellen of medische adviezen te vervangen. Wat ik wél wil, is helderheid scheppen in iets dat té vaak en té snel gelabeld wordt. Want wanneer we gedrag uitsluitend als ‘stoornis’ zien, riskeren we dat we kinderen (of onszelf) in een rigide systeem duwen — vol controle, aanpassing en medicatie — terwijl er misschien iets heel anders nodig is.
Iets zachters.
Iets wat verbindt.
Iets wat ruimte geeft aan wie hij écht is, onder de overlevingslaag.
Dat vraagt een andere bril. Een open blik. En soms de moed om tegen de stroom in te kijken. Want misschien ligt de oplossing niet in meer grip, maar juist in meer zachtheid. En een aanpak die heelt, in plaats van dempt.
Literatuurlijst
- Van der Kolk, B. (2014). The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma.
- Mate, G. (2023). The Myth of Normal: Trauma, Illness, and Healing in a Toxic Culture.
- Haidt, J. (2024). The Anxious Generation.
- Siegel, D. J. (2012). The Whole-Brain Child.
- Hüther, G. (2013). Kindern mehr zutrauen: Wege aus der Erziehungskrise.
- Schore, A. N. (2001). The effects of early relational trauma on right brain development, affect regulation, and infant mental health. Infant Mental Health Journal.
