Voorbij het label ‘narcisme’
In gesprekken hoor ik vaak de term “narcist”. Niet zelden gaat het dan over verwarring, machtsstrijd, kleine opmerkingen die onder je huid kruipen, of die ene relatie waarin je langzaam jezelf kwijtraakte. Als lichaamsgericht therapeut zie ik deze patronen vanuit een ander perspectief. Niet vanuit het label, maar vanuit het mens-zijn. Vanuit innerlijke pijn en overlevingsstrategieën. Want ook manipulatie komt ergens vandaan. En dat erkennen is niet hetzelfde als het goedkeuren.
Wat we een ‘verborgen narcist’ noemen: charmant van buiten, verwarrend van binnen
In de psychologie wordt soms gesproken over de verborgen narcist – iemand die zich vanbinnen diep onzeker voelt, maar zich naar buiten toe charmant, sympathiek of zelfs nederig toont. Wat voor de buitenwereld een warme, grappige of behulpzame persoon lijkt, voelt voor de ander in een intieme relatie vaak als verwarring en emotionele uitputting.
Gaslighting is één van de meest destructieve uitingsvormen:
- Je herinnert je iets glashelder, maar de ander zegt: “Dat heb je verzonnen.” “Dat kan niet.”
- Je voelt pijn, maar krijgt te horen: “Je reageert altijd zo heftig.” of “Dat is niet zo, stel je niet aan!”
- Je doet je best om verbinding te maken, maar wordt afgeschilderd als kil, ondankbaar of afstandelijk. Of iets waarmee de ander jou weet te raken.
Geen ruimte voor jouw emoties
Wat deze dynamiek zo pijnlijk maakt, is dat je emoties zelden of nooit worden gevalideerd. Simpelweg omdat de ander ook geen toegang heeft tot die van zichzelf. Emoties zijn onveilig, zwak of overweldigend. Dus wat niet herkend wordt in zichzelf, mag ook niet bestaan in de ander.
Sterker nog: wanneer je iets aangeeft, kan het tegen je gebruikt worden.
Een fout? Dan ben je ineens niets meer waard. De afwijzing is kil, totaal, genadeloos. Alsof je wordt afgeschreven.
Dit soort gedrag komt niet zomaar uit de lucht vallen. Vaak ligt hier een diepgewortelde wond onder: het gemis van onvoorwaardelijke liefde. Een kind dat heeft geleerd: Ik ben pas iets waard als ik voldoe, presteer, bevestig. Vervolgens verhardt deze kwetsuur zich – en het overlevingsmechanisme wordt identiteit.
Waarom (h)erkennen we dit gedrag zelf niet?
Mensen die dit gedrag vertonen, herkennen zichzelf vaak niet in wat de ander teruggeeft. Ze hebben overlevingsstrategieën opgebouwd waarin kwetsbaarheid en zelfreflectie te pijnlijk zijn.
- Er is geen toegang tot het innerlijk kind
- Emotionele eerlijkheid voelt levensbedreigend
- Zelfonderzoek roept intense schaamte of woede op.
Er ontstaat een soort pantser: “Het ligt aan de ander.” En dat pantser werkt zó goed, dat er nauwelijks ruimte is voor zelfinzicht – laat staan heling.
Wat als jij (onbewust) verwarring brengt?
Soms dragen we zoveel oude pijn, dat we anderen raken zonder het te beseffen.
Misschien merk je dat je vaak op je hoede bent. Snel prikkelbaar.
Of dat je jezelf verliest in controle of kritiek, terwijl je diep van binnen verlangt naar verbinding. Misschien herken je ook dit:
- Je voelt je vaak aangevallen, zelfs als iemand iets liefs zegt
- Je wijst anderen snel af, uit angst om zelf afgewezen te worden
- Je voelt je schuldig, maar keert het liever om: “Zíj maken het moeilijk” of “ik heb het zwaar, wat doen zíj nou zielig?”
Als dit resoneert, betekent dat niet dat je fout bent.
Het betekent dat er iets in jou om heling vraagt.
Dat vraagt moed. Geen zelfverwijt.
Bewustwording is de eerste stap.
Geen schaamte, maar nieuwsgierigheid.
Geen isolatie, maar verbinding – met jezelf.
Van daaruit kun je kiezen: wil ik dit anders gaan doen? En dat is moedig.
De gevolgen voor de ander: verwarring en zelfverlies
Voor degene die tegenover dit gedrag staat, zijn de gevolgen vaak langdurig en diepgaand.
- Je gaat aan jezelf twijfelen
Je raakt het vertrouwen in je eigen gevoel kwijt - Je internaliseert het oordeel: Misschien bén ik wel moeilijk. Overgevoelig. Te veel.
Je begint te geloven wat de ander jou projecteert. En omdat overtuigingen je energieveld vormen, ga je dit ook weer aantrekken. Energetisch én generatie-overstijgend.
Wat niet wordt geheeld, herhaalt zich. In liefdesrelaties, in vriendschappen, in werkdynamieken.
Waarom je dit aantrekt (en dat ook kunt doorbreken)
Vanuit systemisch en energetisch werk weten we: we dragen patronen en overtuigingen mee. Vaak onbewust.
- Als je ooit hebt geleerd dat je niet genoeg bent, trek je mensen aan die dat bevestigen
- Als je ooit onveiligheid verwarde met liefde, voelt dat vertrouwd – ook al doet het pijn
Maar diezelfde energie kun je ook gebruiken om het te doorbreken. Bewustwording is de eerste stap. Daarna volgt belichaming.
Lichaamswerk als toegangspoort tot heling
Het lichaam liegt niet. Daar waar woorden tekortschieten, spreekt het lijf.
- Trillingen in je buik als je aan een bepaalde situatie denkt
- Spanning in je borst bij het herinneren van een gesprek
- Het instinct om te pleasen, te sussen of jezelf te verliezen
Via lichaamswerk kun je terugkeren naar je eigen waarheid.
- Je leert onderscheid maken tussen jouw energie en die van de ander
- Je herkent welke overtuigingen niet van jou zijn
- Je ontwikkelt een innerlijk kompas dat niet afhankelijk is van goedkeuring
Dit is geen quick fix. Het is een pad. Maar een pad terug naar jezelf.
Reflectievragen
- Welke patronen zie jij terug in je relaties?
- In welke situaties voel je je ‘klein’, terwijl je dat misschien niet bent?
Wat zegt jouw lichaam als je denkt aan bepaalde mensen of dynamieken? - Wat zou er gebeuren als je zou geloven dat jouw gevoel klopt?
✨ Toegevoegde mini-visualisatie voor heling ✨
Sluit even je ogen. Adem diep in… en langzaam uit. Leg je handen op je buik. Stel je voor dat daar een zacht, warm licht brandt. Een plek waar jouw waarheid woont. Diep vanbinnen weet je wat waar is. Wat klopt. Wat niet van jou is, mag je nu loslaten. Laat het uit je lichaam glijden als mist die oplost in het licht. Je hoeft het niet te dragen. Je mag jezelf weer ontmoeten. In zachtheid. In helderheid. In jouw kern.
Literatuurlijst (APA-stijl)
- Bradshaw, J. (1990). Homecoming: Reclaiming and championing your inner child. Bantam Books.
- Chopich, E., & Paul, M. (1990). Healing your Aloneness: Finding Love and Wholeness through your Inner Child. HarperOne.
- Haidt, J. (2023). The Anxious Generation. Penguin Press.
- Hellinger, B. (2003). Liefde in beweging: familieopstellingen in therapie en in het dagelijks leven. Uitgeverij AnkhHermes.
- Levine, P. A. (1997). Waking the Tiger: Healing Trauma. North Atlantic Books.
- Van der Kolk, B. (2014). The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma. Viking.
