Als kinderen stress vasthouden die ze niet kunnen benoemen.
We leven in een tijd waarin kinderen opgroeien in een wereld vol prikkels, verwachtingen en goedbedoelde stimulans. Ouders willen hun kinderen gelukkig zien, succesvol, sociaal vaardig, weerbaar. Maar ergens tussen die intenties door kan druk ontstaan. Soms subtiel, soms voelbaar als een constante onderstroom. En kinderen? Die passen zich aan. Ze willen het goed doen. Ze willen hun ouders niet teleurstellen.
Maar wat gebeurt er in het lichaam van een kind wanneer die druk te groot wordt? Wat als het lijf spanning vasthoudt die het kind niet in woorden kan uitdrukken?
Lichaamswijsheid begint vroeg
Kinderen voelen feilloos aan wat er van hen verwacht wordt. Zelfs zonder dat het uitgesproken wordt. De Amerikaanse psychiater Bessel van der Kolk (2014) schrijft: “Het lichaam slaat op wat de geest nog niet kan verwerken.” En bij kinderen, die nog volop in ontwikkeling zijn, gebeurt dit nog sneller. Ze nemen spanning op als een spons — en zetten die vaak letterlijk vast in hun spieren, ademhaling en zenuwstelsel.
Een kind dat stilvalt, snel boos wordt, vaak buikpijn heeft of moeilijk slaapt, vertelt iets. Niet per se met woorden, maar via zijn lijf.
Hoe het zenuwstelsel spanning bewaart
Het autonome zenuwstelsel (dat automatisch werkt zonder bewuste aansturing) regelt onze stressrespons. Wanneer een kind zich onveilig voelt — ook al is het slechts innerlijke druk of overweldiging — schiet het systeem in een vecht-, vlucht- of bevriesstand. Als die spanning niet ontladen wordt, blijft ze als het ware “hangen” in het lichaam. Dat noemen we ook wel trauma of chronische disregulatie (Porges, 2011).
Lichaamsgerichte therapie: geen vaag gedoe, maar neurobiologisch werk
Waar woorden tekortschieten, begint lichaamsgerichte therapie. Via methoden als emotieverwerking voor kinderen onder begeleiding van een ouder of veilige naaste, Somatic Experiencing, Trauma Releasing Exercises (TRE), ademwerk en aandachtstraining leer je het lichaam van het kind (en vaak ook dat van jezelf) opnieuw veiligheid voelen.
In therapie en coaching kijken we niet alleen naar het gedrag, maar luisteren we naar wat het lichaam probeert te vertellen. Trilt het? Houdt het adem in? Verhardt het bij aanraking? Dit zijn signalen die we liefdevol benaderen, zonder het te willen fixen.
Peter Levine, grondlegger van Somatic Experiencing, stelt: “Trauma is not in the event itself, but in the nervous system’s response to it.” (Levine, 2010).
Het is dus geen kwestie van wat er gebeurde, maar van hoe het lichaam het heeft vastgezet.
Waarom dit ook iets van jou vraagt, als ouder
Een kind kan pas écht loslaten als het zich veilig voelt in relatie tot jou. En dat betekent: dat ook jij je lichaam leert vertrouwen. Want kinderen spiegelen. Als jij altijd ‘aan’ staat, je emoties wegduwt of zelf spanning vasthoudt, voelen zij dat — ook als je glimlacht.
Daarom werkt lichaamsgerichte therapie vaak via de ouder-kind-dynamiek. Als jij leert reguleren, voelt je kind dat. Als jij zachter wordt in je lijf, wordt er ruimte gemaakt in dat van hen.
Wat je zelf kunt doen
- Let op signalen die niet overgaan. Terugkerende buikpijn, slapeloosheid of frustraties kunnen een lichamelijke uiting van innerlijke spanning zijn.
- Stop met fixen. Vaak heeft een kind geen oplossing nodig, maar een bedding waarin het even niets hoeft. Geef het kind de ruimte om te huilen, om zich te uiten.
- Gebruik je eigen lijf als instrument. Als jij leert zakken in je ademhaling en lichaam, nodig je je kind onbewust uit hetzelfde te doen.
Van overleven naar leven
Kinderen lijken veerkrachtig, maar dat betekent niet dat ze alles moeiteloos verwerken. Ze leren al vroeg hoe ze mechanismen moeten aanleren. Dit is omdat ze voelen dat ze voor overleven hun ouder(s) nodig hebben. Dit is een aangeboren instinct. Zonder de liefde van onze ouder, overleven we niet als kind. Daarom zal een kind altijd zorgen dat het de liefde van de ouder wint. Ook als dit betekent dat het nooit meer naar zichzelf luistert. Dit betekent dat de ouder makkelijk (onbewust) misbruikt maakt van zijn of haar positie.
Door bewustzijnscoaching en lichaamsgerichte therapie leren we hen (én onszelf) dat het veilig is om te voelen. Dat spanning losgelaten mag worden. En dat het lichaam geen lastpost is — maar een innerlijk kompas dat ons de weg terug wijst naar rust, contact en levenslust.
Literatuur
Levine, P. A. (2010). In an Unspoken Voice: How the Body Releases Trauma and Restores Goodness. North Atlantic Books.
Porges, S. W. (2011). The Polyvagal Theory: Neurophysiological Foundations of Emotions, Attachment, Communication, Self-regulation. W. W. Norton & Company.
Van der Kolk, B. A. (2014). The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma. Viking.
