Het is iets waar we allemaal mee te maken kunnen krijgen: gedachten die maar blijven rondwaren in ons hoofd. Of het nu gaat om een vervelende gebeurtenis, een conflict of een situatie die ons niet loslaat, het voelt vaak alsof we vastzitten in een eindeloze cirkel van herhalende gedachten. Maar wat gebeurt er eigenlijk als we vast blijven hangen in deze gedachten? En waarom kan het, in plaats van verlichting brengen, juist de klachten verergeren?
Het ego en het in stand houden van patronen
Onze gedachten zijn niet zomaar willekeurige hersenspinsels. Ze zijn vaak nauw verbonden met onze emoties en ons ego. Het ego wil ons beschermen en probeert, al dan niet op een gezonde manier, betekenis te geven aan gebeurtenissen. Dit kan ervoor zorgen dat we ons blijven focussen op wat er gebeurd is, in plaats van het te verwerken (Tolle, 2004).
Wanneer we vast blijven zitten in gedachten over iets wat ons heeft geraakt, herhalen we als het ware het oude patroon. Ons ego heeft de neiging om deze herhalingen in stand te houden, omdat het zich niet op zijn gemak voelt met verandering of onzekerheid. Het wil grip houden op de situatie, maar dit zorgt er juist voor dat we in cirkels draaien. De verwerking van de gebeurtenis komt niet op gang, wat betekent dat er geen ruimte is voor heling of groei.
Wat gebeurt er wanneer er geen verwerking plaatsvindt?
Onze hersenen hebben de neiging om zich te focussen op wat bekend is, ook als het pijnlijk is (Siegel, 2010). Het ongemak van de gebeurtenis blijft ons achtervolgen, maar in plaats van het te verwerken, blijven we in een herhalend patroon van piekeren, oordelen en vastklampen aan het verleden. Dit kan leiden tot fysieke en emotionele klachten, zoals:
- Angst en spanning: De constante herhaling van negatieve gedachten activeert het stresssysteem, wat leidt tot verhoogde spanning in het lichaam (Brosschot et al., 2006).
- Fysieke klachten: Herhaaldelijk rumineren (doordenken) kan bijdragen aan chronische klachten zoals hoofdpijn, slaapproblemen of zelfs spierspanning (Nolen-Hoeksema, 2000).
- Verminderde zelfregulatie: Door in gedachten vast te zitten in het verleden, kunnen we moeilijker in het moment aanwezig zijn en gezonde keuzes maken (Van der Kolk, 2014).
Hoe kunnen we uit deze cirkel stappen?
Het is mogelijk om uit deze herhalende denkpatronen te stappen, maar het vereist een andere benadering. In plaats van te proberen de gedachten te onderdrukken of te negeren, kunnen we leren ze te observeren zonder erdoor meegezogen te worden. Dit is waar bewustzijn en zelfcompassie binnenkomen (Germer & Neff, 2013).
- Bewustwording: De eerste stap is om ons bewust te worden van de gedachten die we voortdurend herhalen. Wanneer je merkt dat je in een negatieve spiraal terechtkomt, stop dan even en observeer wat er gebeurt.
- Zelfcompassie: In plaats van je gedachten te veroordelen, geef jezelf ruimte om te voelen. Het is normaal om emoties en gedachten te ervaren, maar we hoeven er niet door beheerst te worden.
- Verwerking: Laat jezelf toe om de emoties te voelen die met de gebeurtenis gepaard gaan, in plaats van ze weg te drukken. Dit opent de deur naar heling.
Conclusie
Herhaling in ons hoofd kan in eerste instantie comfort bieden omdat het bekende patronen zijn. Maar op de lange termijn verhindert het de echte verwerking van wat er gebeurd is. Door bewust stil te staan bij deze gedachten, en ze met zelfcompassie te benaderen, kunnen we ruimte maken voor heling en verandering. Het is een proces, maar het is mogelijk om stap voor stap uit deze herhalingen te stappen en ruimte te maken voor het hier en nu.
Literatuur
- Brosschot, J. F., Gerin, W., & Thayer, J. F. (2006). The perseverative cognition hypothesis: A review of worry, prolonged stress-related physiological activation, and health. Journal of Psychosomatic Research, 60(2), 113–124. https://doi.org/10.1016/j.jpsychores.2005.06.074
- Germer, C. K., & Neff, K. D. (2013). Self-compassion in clinical practice. Journal of Clinical Psychology, 69(8), 856–867. https://doi.org/10.1002/jclp.22021
- Nolen-Hoeksema, S. (2000). The role of rumination in depressive disorders and mixed anxiety/depressive symptoms. Journal of Abnormal Psychology, 109(3), 504–511. https://doi.org/10.1037/0021-843X.109.3.504
- Siegel, D. J. (2010). The mindful therapist: A clinician’s guide to mindsight and neural integration. W. W. Norton & Company.
- Tolle, E. (2004). De kracht van het NU: Gids voor een bewust en gelukkig leven. AnkhHermes.
- Van der Kolk, B. A. (2014). The body keeps the score: Brain, mind, and body in the healing of trauma. Viking.
